Μέσες-άκρες όλοι ξέρουμε τι ευθύνεται για την κλιματική αλλαγή. Η ιστορία πάει κάπως έτσι: Τους τελευταίους αιώνες η ανθρωπότητα βελτίωσε πολύ την ποιότητα της ζωής της. Η βελτίωση αυτή έγινε μέσω της τεχνολογίας. Η τεχνολογία χρειάζεται ενέργεια. Η ενέργεια προήλθε κυρίως από ορυκτά καύσιμα, με βασικά τον λιγνίτη και το πετρέλαιο. Από την καύση παράγονται αέρια του θερμοκηπίου που εξαιτίας τους ανεβαίνει η θερμοκρασία, λιώνουν οι πάγοι, το κλίμα τρελαίνεται.
Όμως πώς αντιστρέφεται αυτό; Πώς θα πάμε από έναν πολιτισμό που βασίζεται σε ορυκτά καύσιμα σε κάτι άλλο; Είναι εφικτό ή πρέπει να αποχαιρετήσουμε τις ανέσεις μας και να επιστρέψουμε σε έναν προβιομηχανικό τρόπο ζωής; Χρειαζόμαστε τη θεωρία για να καταλάβουμε και (κυρίως) χρειαζόμαστε ένα σχέδιο.
Βουτάω στο Speed & Scale για να αρχίσω να καταλαβαίνω. Το κομμάτι της θεωρίας είναι τόσο βασικό που θέλω να το καταγράψω εδώ, σχεδόν αυτούσια όπως παρουσιάζεται στο βιβλίο.
Τα αέρια του θερμοκηπίου
Ο ήλιος εκπέμπει ενέργεια. Μέρος της ενέργειας αυτής απορροφάται από τη Γη και εκπέμπεται πίσω στον αέρα. Το άζωτο και το οξυγόνο, από τα οποία αποτελείται κυρίως η ατμόσφαιρα, αφήνουν αυτή τη θερμική ενέργεια να περάσει και να πάει στο διάστημα. Τα αέρια του θερμοκηπίου όμως συγκρατούν ένα κομμάτι της ενέργειας και το εκπέμπουν πίσω στην επιφάνεια της Γης. Αυτή η επιπλέον θέρμανση είναι το «φαινόμενο του θερμοκηπίου».
Η ζωή χρειάζεται θερμότητα και τα αέρια του θερμοκηπίου μας είναι απαραίτητα. Αρκεί να είναι με μέτρο. Αλλιώς γίνονται πρόβλημα.
Τα βασικά αέρια του θερμοκηπίου που μας απασχολούν είναι το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) και το μεθάνιο. Το διοξείδιο του άνθρακα είναι αυτό που βρίσκεται σε μεγαλύτερη ποσότητα και άπαξ και απελευθερωθεί στην ατμόσφαιρα μπορεί να μείνει εκεί για αιώνες. Το μεθάνιο είναι το βασικό συστατικό του φυσικού αερίου και λειτουργεί κάπως αντίστροφα: δε μένει για πολύ στην ατμόσφαιρα (περίπου 12 χρόνια), αλλά είναι πολλές (28-36) φορές πιο αποτελεσματικό στην παγίδευση θερμότητας από το διοξείδιο του άνθρακα.
Υπάρχουν κι άλλα αέρια του θερμοκηπίου, όπως το νιτρικό οξύ (υποπροϊόν των λιπασμάτων) και κάποια κοινά ψυκτικά.
Αντί να παρακολουθούμε τη συγκέντρωση κάθε αερίου ξεχωριστά, χρησιμοποιούμε μια συνθετική μέτρηση: τα “ισοδύναμα του διοξειδίου του άνθρακα” ή CO2e - το οποίο συνυπολογίζει και τις διαφορές ανάμεσα στα χαρακτηριστικά των αερίων.
Τι συμβαίνει στην ατμόσφαιρα
Αυτό που μας νοιάζει είναι πόσα μόρια CO2e υπάρχουν σε κάθε εκατομμύριο μορίων του αέρα (parts per million - ppm). Στο γράφημα φαίνεται η εξέλιξη της συγκέντρωσης του CO21:
Ναι, το σημείο που καταγράφεται η αρχή της απότομης αύξησης είναι η βιομηχανική επανάσταση.
Σύμφωνα με το Speed & Scale, για να γλυτώσουμε την κλιματική καταστροφή πρέπει να μειώσουμε τη συγκέντρωση CO2e από τα 500+ppm σε λιγότερα από 430ppm και να τη διατηρήσουμε εκεί.
Συνήθως η ποσότητα CO2e σε πλανητική κλίμακα μετριέται σε γιγατόνους - ένα εκατομμύριο τόνους:
Ένας γιγατόνος CO2e αντιστοιχεί στο βάρος 10.000 φορτωμένων αεροπλανοφόρων.
Η καύση 380 λίτρων βενζίνης εκπέμπει έναν τόνο CO2e.
Η καύση ορυκτών καυσίμων για να έχουν ενέργεια 12.000 σπίτια για ένα χρόνο εκπέμπει 100.000 τόνους CO2e.
Η λειτουργία 220 μονάδων λιγνίτη για ένα χρόνο εκπέμπει έναν γιγατόνο CO2e.
Η ανθρώπινη δραστηριότητα κάθε χρόνο εκπέμπει 59 γιγατόνους CO2e.
Τι σημαίνουν οι αριθμοί
Από το 1880 η μέση θερμοκρασία του πλανήτη έχει αυξηθεί κατά έναν βαθμό Κελσίου, εξαιτίας των αερίων του θερμοκηπίου. Οι επιστήμονες που μοντελοποιούν το κλίμα υπολογίζουν ότι το 2100 η θερμοκρασία θα έχει ανέβει κάπου μεταξύ 1,5 και 3,9 βαθμούς Κελσίου.
Ο Noah Smith έγραψε πρόσφατα πως η πρόοδος της τεχνολογίας - κυρίως στην ηλιακή ενέργεια και τις μπαταρίες, οι δεσμεύσεις των κρατών για μειώσεις των εκπομπών τους, και η μεταπήδηση των ΗΠΑ από τον λιγνίτη στον φυσικό αέριο έχουν βοηθήσει να αποφύγουμε τα πλέον αποκαλυπτικά σενάρια. Το παρακάτω γράφημα του Climate Action Tracker απεικονίζει τις τρέχουσες προβλέψεις.
Όμως ένας βαθμός Κελσίου ακούγεται λίγος αλλά κάνει πολύ μεγάλη διαφορά. Τέσσερις βαθμοί Κελσίου είναι αρκετοί για να καταστρέψουν την παγκόσμια οικονομία, ειδικά στο Νότιο Ημισφαίριο.
Στο Carbon Brief έκαναν ένα πολύ ωραίο infographic που δείχνει δίπλα δίπλα τι θα σημαίνει 1,5 βαθμός Κελσίου και 2 βαθμοί Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Μερικά παραδείγματα:
Στους 1,5°C περιμένουμε 2 μήνες ξηρασίας τον χρόνο. Στους 2°C 4 μήνες. Στους 3°C 10.
Στους 1,5°C το 14% του πληθυσμού θα έρχεται αντιμέτωπο με έναν ισχυρό καύσωνα κάθε 5 χρόνια. Στους 2°C θα είναι το 37% του πληθυσμού.
Στους 1,5°C το μέσο κατά κεφαλήν παγκόσμιο ΑΕΠ το 2100 θα είναι μειωμένο κατά 8% Στους 2°C θα είναι μειωμένο κατά 13%.
Στη Μεσόγειο στους 1,5°C θα έχουμε 8 περισσότερες μέρες τον χρόνο με θερμοκρασία άνω των 30°C. Στους 2°C 10 μέρες. Στους 3°C 18 μέρες.
Το πρόβλημα είναι ότι το 2100 φαντάζει πολύ μακρινό και ο ανθρώπινος εγκέφαλος δυσκολεύεται με τις μακροπρόθεσμες συνέπειες. Η στρατηγική του να τρομοκρατήσουμε τον κόσμο με δυστοπικά σενάρια δε δουλεύει.
Αυτό που δουλεύει είναι να έχουμε ένα καθαρό κι επιτεύξιμο πλάνο που να βασίζεται στην επιστήμη και τη δημιουργικότητα. Στο επόμενο κείμενο θα γράψω για το σχέδιο που προτείνει ο John Doerr στο Speed & Scale.
Ενδιαφέροντα λινκ
Η Google βοηθάει την Αυστραλία να προστατεύσει τα δάση Κελπ. Και η σελίδα της Google για τα δάση Κέλπ.
Η προσπάθεια να σωθεί ένας παγετώνας με εφευρετικότητα. (NYT)
To Harvard δε θα προχωρήσει το πείραμα του για την ατμοσφαιρική μηχανική κλίματος. Ο Neal Stephenson περιγράφει παρόμοια πειράματα στο Termination Shock.
Η Γερμανική βιομηχανία παραγωγής φωτοβολταϊκών δυσκολεύεται να αντιμετώπιση την Κίνα. (NYT)
Δεν κατάφερα να βρω γράφημα για CO2e. Εδώ ίσως είναι μια ευκαιρία για όποιον θέλει να βοηθήσει. Ο υπολογισμός βασίζεται σε αυτούς τους υπολογισμούς για τα ισοδύναμα. Ουσιαστικά είναι μερικοί πολλαπλασιασμοί και μια πρόσθεση. Κι ένα γράφημα που ανανεώνεται :)